Ośrodek głodu i sytości
Ośrodek głodu i sytości reguluje spożywanie pokarmów. Po pierwsze regularne spożywanie pokarmów jest warunkiem istnienia każdego żywego organizmu. Po drugie złożony mechanizm fizjologiczny, odpowiadający za odczuwanie głodu oraz sytości reguluje ilość spożywanego pokarmu. Gospodarka zasobami energetycznymi w organizmie jest pod kontrolą ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Dodatkowo bilans energetyczny jest względnie stały, co możliwe jest dzięki mechanizmom regulującym łaknienie.
Czynniki zewnętrzne: środowiskowe, genetyczne, społeczne i kulturowe oraz czynniki wewnętrzne determinują sposób żywienia. Przede wszystkim zaliczamy do nich:
- hormony produkowane w przewodzie pokarmowym (grelina, peptyd YY, polipeptyd trzustkowy, glukanopodobny peptyd-1, cholecystokinina, oksyntomodulina),
- insulina,
- hormony tkanki tłuszczowej ( leptyna, rezystyna, wisfatyna, adiponektyna),
- neuropeptydy (oreksyna A i B, hormon melanokortykotropowy, białko augotipodobne, proopiomelanokortyna, peptydy indukowane przez amfetaminę i kokainę, β-endorfinę),
Ośrodek głodu i sytości – Hamowanie i pobudzenie pobierania pokarmu
Wiele neuroprzekaźników zostało zidentyfikowanych w obrębie podwzgórza. Regulują one bilans energetyczny poprzez modulowanie uczucia głodu i sytości oraz oddziaływanie na zachowania żywieniowe jednostki :
- Wpływ pobudzający pobieranie pokarmu: neuropepetyd Y, AgRP, kannabinoidy
- Wpływ hamujący pobieranie pokarmu: hormon α-melanotropowy, transkrypt regulowany przez kokainę i amfetaminę
Ośrodek głodu i sytości
Kluczową rolę w nadzorowaniu regulacji łaknienia pełni podwzgórze. Uczestniczy w regulacji częstości jak i wielkości spożywanego posiłku. W podwzgórzu zlokalizowane są dwa antagonistycznie działające ośrodki pokarmowe:
- ośrodek głodu (łaknienia) – znajduje się w części bocznej podwzgórza (w jądrach obszaru bocznego podwzgórza). Stymulacja neuronów tego obszaru wyzwala poszukiwanie i przyjmowanie pożywienia. Natomiast uszkodzenie ośrodka głodu powoduje zahamowanie łaknienia (afagię), które prowadzi do jadłowstrętu oraz niedożywienia organizmu.
- ośrodek sytości – znajduje się w jądrach przykomorowych( w jądrze brzuszno-przyśrodkowym). Główną jego funkcją jest hamowanie przyjmowania pożywienia. Jednak uszkodzenie ośrodka sytości prowadzi do nadmiernego spożywania żywności (hiperfagii), a tym samym do nadwagi i otyłości.
Sygnały pobudzające lub hamujące ośrodek głodu i sytości:
a)Sygnały motoryczne:
- rozszerzanie i obkurczanie się ścian żołądka,
- odbierane są przez mechanoreceptory zlokalizowane w ścianie żołądka, skąd przedostają się przez nerwy żołądkowe i nerw błędny do ośrodków w podwzgórzu,
- rozszerzanie ścian żołądka w miarę spożywania pokarmu wyzwala sygnały hamujące spożycie,
- skurcze żołądka (obserwowane w określonym odstępie po ostatnim posiłku) wyzwalają sygnały do poszukiwania i przyjęcia pożywienia.
b)Sygnały metaboliczne:
- odbierane są przez wyspecjalizowane neurony podwzgórza lub przez receptory zlokalizowane w innych częściach ciała, które następnie przesyłane są drogą nerwową do podwzgórza o stężeniu we krwi glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych, aminokwasów, jak również ciał ketonowych oraz kwasów organicznych,
c)Sygnały hormonalne:
- produkowane przez m.in. przewód pokarmowy substancje oddziałują na ośrodki zlokalizowane w podwzgórzu,
- spożycie pokarmu regulowane jest m.in. przez cholecystokininę (wydzielaną przez ścianę jelit) oraz wysepki trzustki – insulinę.
d)Sygnały termiczne :
- przekazywane są przez termoreceptory zlokalizowane na powierzchni ciała oraz wewnątrz organizmu,
- spożycie pokarmu dostosowane jest do potrzeb energetycznych człowieka, związanych z utrzymaniem stałej temperatury ciała,
- spożycie pokarmu prowadzi do wzrostu produkcji ciepła, z czego wynika termogeneza poposiłkowa lub swoiste dynamiczne działanie pokarmu.
KRÓTKO I DŁUGOTERMINOWA REGULACJA PRZYJMOWANIA POKARMU
Docierające do ośrodkowego układu nerwowego sygnały obwodowe modyfikują krótkoterminową i długoterminową równowagę energetyczną organizmu.
a)Krótkoterminowa regulacja przyjmowania pokarmu
- Sygnały krótkoterminowe – generowane podczas spożywania posiłku, głównie z przewodu pokarmowego.
Aktywacja mechanoreceptorów zlokalizowanych w ścianie żołądka. Na skutek spożytego pokarmu prowadzi za pośrednictwem nerwu błędnego do zwrotnej stymulacji nerwowej ośrodka sytości oraz hamowania ośrodka głodu w podwzgórzu.
- Pobudzenie hormonalnie czynnych komórek serii APUD odpowiada za wydzielanie enterohormonów regulujących aktualną czynność przewodu pokarmowego + jednoczesne HAMOWANIE łaknienia i przyjmowania pożywienia: cholecystokinina, peptyd YY, glukagonopodobny peptyd 1, polipeptyd trzustkowy.
Przewód pokarmowy wydziela również również związki pobudzające łaknienie takie jak grelina.
b) Długoterminowa regulacja przyjmowania pokarmu
- Sygnały długoterminowe – w głównej mierze odzwierciedlają zasoby energetyczne organizmu zmagazynowane w postaci tkanki tłuszczowej. Opierają się na mechanizmie równowagi węglowodanowej, białkowej i tłuszczowej organizmu. Wzrost stężenia glukozy i aminokwasów w osoczu odpowiada za hamowanie ośrodka głodu i stymulację ośrodka sytości. Insulina czy będąca produktem tkanki tłuszczowej leptyna (ich stężenie jest proporcjonalne do ilości tkanki tłuszczowej ustroju) bezpośrednio działają na ośrodki podwzgórza.
Podsumowanie
Podsumowując stymulowanie mechanoreceptorów żołądka oraz chemoreceptorów jelitowego układu nerwowego prowadzi do wyzwolenia sygnałów, które przekazywane są do ośrodków w pniu mózgowym, a następnie do jądra łukowatego i poprzez neurony POMC i α-MSH następuje uruchomienie ośrodka sytości.
Artykuł opracowany przez praktykantkę: Magdalenę Karge
Po więcej ciekawych artykułów zapraszamy na naszego bloga
mgr Kamila Dyndor
FIZJODIET MEDICAL SPA & Masaż Katowice
Author Info
