Ortoreksja

Ortoreksja czyli ,,patologiczna fiksacja na zdrowym odżywianiu”, jest głównym zagrożeniem współczesnych trendów zdrowotnych. Dzieje się tak, gdyż jest coraz większe zainteresowanie tematyką zdrowotną, a także na zachodzie rozwija się ideologia healthismu. Racjonalne odżywianie jest ważne w utrzymaniu zdrowego stylu życia. Jednak gdy przyjmuje to formę obsesji na punkcie spożywania tylko zdrowej żywności ze znanego i bezpiecznego źródła określa się to mianem ortoreksji. Problem ten często nie jest zauważany przez otoczenie i jest traktowany jako obsesja na punkcie prawidłowego żywienia. Niestety jest to problem bardzo złożony i silnie związany z psychiką.

Termin ,,ortoreksja’’ (Orthorexia nervosa- ON) pochodzi od greckich słów ortho („prawidłowy”) i orexis („głód”, „ape­tyt”), co definiuje się jako obsesję na punkcie zdrowej żywności i właściwego odżywiania. Jest to zaburzenie, w którym na pierwszym miejscu jest przesadne dbanie o zdrowie i wybieranie żywności o najwyższej jakości. Związane jest to ze strachem przed chorobami spowodowanymi nieprawidłowym odżywaniem. Osoby cierpiące z powodu ON często podejmują nieracjonalne decyzje żywieniowe. Tracą kontrolę nad możliwością zmiany swojego zachowania, a także mogą doświadczać emocjonalnych i społecznych konsekwencji własnych wyborów.

Ortoreksja – Charakterystyka ortorektyka

Osoby cierpiące na to zaburzenie unikają konsumpcji niektórych pokarmów (np. słodyczy, fastfoodów) i określonych technik obróbki kuli­narnej (np. smażenie, duszenie, pieczenie). Są przekonane, że są niekorzystne dla zdrowia. Ortorektycy rezygnują ze spożywania żywności zawierającej sztuczne konserwanty, barwniki, aromaty, żywności produkowanej nieekologicznie i za pomocą wykorzystania pestycydów oraz żywności GMO. Trzymają się wyznaczonych zasad dotyczących składu i wyglądu produktów, skupiają się na jakości i sposobie przygotowywanie posiłków. Każde złamanie tych zasad wpędza w poczucie winy. Chęć poprawy zdrowia i uniknięcia choroby nie jest jednak osiągalna, a skutki decyzji i rytualnych zachowań poważnie zakłócają codzienne funkcjonowanie danej osoby.

Ortoreksja a anoreksja

Ortoreksja może być przez niektóre osoby kojarzona z anoreksją. Jednak u osób chorujących na ON  nie występuje zaburzone postrzeganie własnego ciała. Cechy wspólne, które łączą oba te zaburzenia to: perfekcjonizm, ograniczenie spożywanej żywności, odizolowanie się od społeczeństwa. Ortoreksji nie należy mylić z dietą wegetariańską. W diecie wege osoby eliminują określone pokarmy, ze względu ma preferencje smakowe i etyczne, natomiast w ortoreksji restrykcje wynikają z lęku przed chorobami i chęcią kontroli zdrowia.

Powikłania i skutki ortoreksji

Niestety, konsekwencją restrykcyjnej i monotonnej diety może być  nadmiar lub niedobór składników odżywczych (np. niedobór żelaza, białka, witaminy B12). Może również wystąpić : ogólne osłabienie, spadek masy ciała, kwasica metaboliczna, odma opłucnowa, hiponatremia, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych i bilirubiny. Następstwa psychiczne ON rzutują na codzienny rytm życia w postaci nieustannego myślenia o jedzeniu. Problemy społeczne i rodzinne wynikają z braku możliwości spożywania posiłków w miejscach publicznych, a później nawet w towarzystwie. Chory często bierze ze sobą posiłek, jeśli zdecyduje się wyjść. Chory, często w późniejszej fazie choroby, próbuje wszystkich przekonać o słuszności swojej diety. Nierzadko odrzuca osoby , które podważają jego wybory i zwyczaje żywieniowe.

Ortoreksja – Diagnostyka

Do zdiagnozowania ortoreksji często używa się test Bratmana  (2000r.), który składa się z 10 pytań zamkniętych, jeśli na co najmniej 4 pytania odpowiedzi będą twierdzące świadczyć to może o zagrożeniu ortoreksją. Dokładniejszy jest test ORTO-15 (2005r.), który składa się z 15 twierdzeń w 4-stopniowej skali (zawsze, często, czasem, nigdy). 1 pkt jest przyznawany, gdy zachowania wskazują na ortoreksję, natomiast 4 pkt są przyznawane za wzorcowe zachowania żywieniowe. W teście można uzyska 15-60pkt. Im mniejsza liczba zebranych punktów, tym większa skłonność do ortoreksji. Nowym testem diagnostycznym służącym do oceny za­chowań ortoreksyjnych jest niemiecki kwestionariusz DOS, który zawiera 10 stwierdzeń z 4 odpowiedziami. Niestety dostępny jest jedynie w języku niemieckim.

Leczenie

Chory powinien uczęszczać na psychoterpię, która w połączeniu z pracą dietetyka przynosi najlepsze efekty. Leczenie opiera się na terapii poznawczo-behawioralnej, która ma wywołać u pacjenta zmianę myślenia o jedzeniu oraz  farmakoterapii (np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). Zaleca się również suplementację niedoborowych witamin i składników mineralnych, w wyniku spożywania niepełnowartościowych posiłków.  Pacjent musi chcieć uczestniczyć w leczeniu oraz poradzić sobie z głębszymi przyczynami swojego postępowania. Pełne wyzdrowienie to zazwyczaj proces długotrwały.

Grupy ryzyka ortoreksji

Najbardziej podatne na wystąpienie ortoreksji są osoby z cechami obsesyjno-kompulsywnymi, z depresją, zaburzeniami jedzenia. Mogą to być również weganie i wegetarianie, którzy poświęcają mnóstwo czasu na przygotowywanie posiłków. Według badań ortoreksja może wystąpić także u sportowców. Wśród badanych kobiet wykazano zależność pomiędzy nadmierną dbałością o jakość jedzenia, zainteresowaniem ćwiczeniami- fitness oraz zbyt dużym skupieniem na swojej sylwetce. Badania potwierdziły również, że młodsze osoby mają większe skłonności do wystąpienia ortoreksji. Problem ten dotyczy także młodych dorosłych w wieku 19-24 (okres kształtowania się przekonań, nawyków i zwyczajów żywieniowych). Kolejną grupą ryzyka są osoby, u których kiedyś występowały zaburzenia odżywania, stosowały diety odchudzające, dążyły do uzyskania pięknej sylwetki.

Ortoreksja może prowadzić do wychudzenia i niedożywienia. Nieuzasadnione przekonania mają wpływ na zdrowie i odżywianie. Ten problem wymaga zwrócenia szczególnej uwagi zwłaszcza jeśli chodzi o zdrowie psychiczne młodzieży i młodych dorosłych. Tematyka dotycząca ortoreksji należy poddać dalszym badaniom, ze względu na brak ujednoliconych kryteriów diagnostycznych oraz rzetelnych narzędzi oceny ON. W zapobieganiu ortoreksji ważne jest, aby objąć  programem profilaktycznym i terapeutycznym szczególnie osoby z grup ryzyka.

Artykuł opracowany przez praktykantkę: Magdalenę Karge

Po więcej ciekawych artykułów zapraszamy na naszego bloga

Dietetyk Katowice

mgr Kamila Dyndor

FIZJODIET MEDICAL SPA & Masaż Katowice

Author Info

FIZJODIET MEDICAL SPA